माकडांनी बागेत नुसता हैदोस घातलाय… ह्या पद्धतीने आपण हैदोस हा शब्द बरेचदा वापरतो. शब्दार्थ आहे अनियंत्रित वागणे.
एखाद्या रोजच्या वापरातील शब्दाची इतिहासातली मुळे किती खोल असतात याचे हा शब्द एक उत्तम उदाहरण आहे.
मोहम्मद पैगंबर यांचे नातू हसन आणि हुसेन यांची कर्बलाच्या लढाईनंतर हत्या करण्यात आली. त्यांच्या या हौतात्म्याची स्मृती म्हणून मुस्लिम लोक, विशेषतः शिया मुस्लिम , मुहर्रमचा दिवस पाळतात. या प्रसंगी शिया मुस्लिम मंडळी हसन आणि हुसेन ह्यांच्या मृत्यूचा अनिवार शोक करतात. स्वतःच्या शरीराला जखमा करून घेत, छाती बडवत, लोळण घेत मोठमोठ्याने “ हाय हसन, हाय हुसेन, हाय दोस्त दुल्हा” असे क्रंदन करतात. ह्यातील “ हाय दोस्त दुल्हा” या भागाचा अपभ्रंश होऊन “हाय दोस दुल्हा” आणि मग हैदोस असा शब्द रूढ झाला. म्हणूनच हैदोस म्हणजे अनियंत्रित वर्तन…
हसन आणि हुसेन यांच्या मृत्यूनंतर त्यांच्या मृतदेहांचे रक्षण प्राण्यांनी केले असा समज आहे. त्यामुळे मोहरमच्या दिवशी प्राण्यांची सोंगे सुद्धा घेतली जात असत.